Jak przetrwać upały? Wyczerpanie a udar cieplny i pierwsza pomoc

Wraz z nadejściem lata i falami upałów rośnie ryzyko negatywnego wpływu wysokich temperatur na zdrowie. Każdego roku tysiące osób na całym świecie doświadcza skutków przegrzania organizmu — od łagodnego odwodnienia po groźne dla życia stany, takie jak udar cieplny. Warto wiedzieć, jak chronić siebie i bliskich oraz jak udzielić pierwszej pomocy w razie potrzeby.

Dlaczego upały są niebezpieczne?

Gdy temperatura powietrza przekracza 30°C, organizm ma trudności z utrzymaniem prawidłowej termoregulacji. Wysoka temperatura otoczenia w połączeniu z wilgotnością i brakiem przewiewu sprawia, że mechanizmy chłodzenia (pocenie się i oddychanie) stają się niewystarczające. Efektem może być odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, a w skrajnych przypadkach – uszkodzenie narządów wewnętrznych.

Jak przetrwać upał? Sprawdzone zalecenia:

1. Nawadniaj się regularnie

Pij wodę często, nawet jeśli nie odczuwasz pragnienia.
Unikaj alkoholu i napojów z dużą ilością kofeiny – mogą nasilać odwodnienie.
Spożywaj owoce i warzywa bogate w wodę, np. arbuzy, ogórki, pomidory.

2. Unikaj słońca w godzinach szczytu (11:00–17:00)

Przebywaj w cieniu lub klimatyzowanych pomieszczeniach.
Jeśli musisz wyjść – noś nakrycie głowy, okulary przeciwsłoneczne i jasne, przewiewne ubrania.

3. Chroń dzieci, osoby starsze i przewlekle chore

To grupy najbardziej narażone na przegrzanie.
Upewnij się, że regularnie piją i nie są wystawione na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.

4. Ogranicz aktywność fizyczną na zewnątrz

Jeśli ćwiczysz – rób to wcześnie rano lub wieczorem.
Zwiększaj intensywność stopniowo, dostosowując się do warunków.

Wyczerpanie cieplne a udar cieplny – jak je rozpoznać?

Choć oba stany są związane z przegrzaniem organizmu, różnią się nasileniem i sposobem postępowania.

Wyczerpanie cieplne – objawy:

Silne pocenie się
Osłabienie, zawroty głowy
Nudności, wymioty
Bladość, zimna i wilgotna skóra
Ból głowy
Przyspieszone tętno

Co robić?

1. Przenieś osobę do cienia lub chłodnego pomieszczenia.

2. Ułóż ją w pozycji półleżącej.

3. Podaj chłodne płyny (woda, napoje izotoniczne).

4. Schładzaj ciało – np. chłodnymi okładami, wentylatorem.

5. Jeśli objawy nie ustępują – skontaktuj się z lekarzem.

Udar cieplny (udar słoneczny) – objawy:

Wysoka temperatura ciała (> 39°C)
Skóra gorąca, sucha lub nadmiernie czerwona (brak potu!)
Zaburzenia świadomości: dezorientacja, splątanie, utrata przytomności
Szybki oddech, przyspieszone tętno
Drgawki

To stan zagrożenia życia – konieczne natychmiastowe działanie!

Co robić?

1. Wezwij pogotowie ratunkowe (112).

2. Przenieś osobę w cień lub chłodne miejsce.

3. Zdejmij nadmiar odzieży.

4. Schładzaj ciało – zimne okłady, kąpiel chłodna (nie lodowata!), wachlowanie.

5. Jeśli osoba jest przytomna – podaj chłodne płyny w małych ilościach.

Upał a leki – o czym pamiętać?

Niektóre leki, zwłaszcza moczopędne, obniżające ciśnienie, przeciwhistaminowe czy psychotropowe, mogą zwiększać ryzyko odwodnienia i zaburzeń termoregulacji. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli przyjmujesz leki i planujesz dłuższy pobyt na słońcu.

Podsumowanie

Upały mogą być nie tylko uciążliwe, ale i groźne dla zdrowia. Właściwa profilaktyka, szybkie rozpoznanie objawów przegrzania oraz znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy mogą uratować zdrowie, a nawet życie. W czasie letnich miesięcy pamiętajmy o sobie i innych – szczególnie o dzieciach, seniorach i osobach chorych przewlekle.

Dbajmy o siebie – zdrowie nie ma wakacji!